Artikel 7(3) van die Wet op Egskeidings ongrondwetlik verklaar:
Op die 10de Oktober 2023 het Suid-Afrika se Grondwetlike Hof bevestig dat Artikel 7(3)(a) van die Wet op Egskeiding 70 van 1979 teenstrydig is met die Grondwet in die mate dat Artikel 7(3) se toepassing beperk word tot huwelike buite gemeenskap van goedere sonder die aanwasbedeling, gesluit voor die inwerkingtreding van die Wet op Huweliksgoedere.
Die regsaksie is deur twee afsonderlike sake begin, naamlik CCT 364/21 (geïnisieer deur “Mev B”) en CCT 158/22 (geïnisieer deur “Mev G”). In beide gevalle het die litigante ‘n verklarende bevel aangevra om artikel 7(3)(a) van die Wet op Egskeiding ongrondwetlik en ongeldig te verklaar.
In die saak van CCT 364/21 het die grondwetlike uitdaging gesentreer op die argument dat die artikel uitsluitlik van toepassing was op huwelike wat deur egskeiding ontbind is en versuim het om dié wat deur die dood ontbind is, te omvat. In CCT 158/22 was die betoog dat die artikel slegs van toepassing was op huwelike wat voor 1 November 1984 gesluit is, wat indirekte diskriminasie uitmaak, veral teen vroue.
Die effek van die Grondwetlike Hof se uitspraak:
Die Grondwetlike Hof het die ongeldigheidsverklaring vir 24 maande tydelik opgeskort. Die Hof het verder gelas dat die Wet op Huweliksgoedere, Wet 88 van 1984 gedurende hierdie tussentydse tydperk gelees moet word om ‘n nuwe bepaling, artikel 36A, in te sluit, welke partye sal toelaat om ‘n herverdelingsbevel aan te vra.
Gades wat buite gemeenskap van goedere getroud is sonder die aanwas na 1 November 1984, kan dus nou ‘n herverdelingsbevel aanvra indien hulle tans besig is met en/of van voorneme is om ‘n egskeidingsaksie in te stel.
Is huweliksvoorwaardeooreenkomste sinneloos?
Om kommer oor die geldigheid van huweliksvoorwaardekontrakte aan te spreek, het die Grondwetlike Hof uitgelig dat Artikel 7(5)(d) van die Wet op Egskeiding die hof toelaat om enige ander toepaslike faktore in ag te neem, insluitend die bepalings van die huweliksvoorwaardekontrak wat die aanwasstelsel uitsluit.
Die Grondwetlike Hof se besluit maak nie huweliksvoorwaardekontrakte ongeldig en nietig nie. Dit bied slegs ‘n gade die geleentheid om ‘n herverdelingseis voor die Hof te bring. ‘n Herverdelingsbevel sal dus nie outomaties verleen word indien ‘n huwelik sonder die aanwasbedeling gesluit was nie. Om met ‘n eis kragtens Artikel 7(3) te slaag, moet die gade wat die proses begin, hul direkte of indirekte bydrae tot die ander gade se boedel staaf.
Die Egskeidingshof wat met ‘n Artikel 7(3)-eis handel, sal die eiser se aanspraak en die omvang van die herverdeling moet bepaal op grond van regverdige en billike beginsels. Die hof sal die eiser se bydrae en ander relevante faktore oorweeg, soos die feit dat ‘n huweliksvoorwaardekontrak wel gesluit is en die redes daarvoor. Dit beklemtoon dat ‘n herverdelingsbevel nie outomaties toegestaan sal word nie. Elke saak sal individueel geëvalueer word, om ‘n regverdige en billike uitkoms te verseker.
Afsluiting:
Ten slotte, die Grondwetlike Hof se onlangse beslissing dui op ‘n beduidende transformasie in egskeidingsverrigtinge, wat spesifiek ‘n impak het op huwelike wat ná 1 November 1984 aangegaan is sonder die aanwasbedeling. Dit is noodsaaklik om te beklemtoon dat die nastrewing van ‘n herverdelingseis nie ‘n outomatiese aanspraak is nie en howe sal eerder talle faktore noukeurig evalueer voordat sodanige verligting toegestaan word.
Dit is noodsaaklik om in ag te neem dat die Grondwetlike Hof se uitspraak nie huweliksvoorwaarde-ooreenkomste nutteloos verklaar nie. Hierdie regsinstrumente behou hul betekenis in egskeidingaksies, aangesien howe ‘n mandaat het om hul bestaan te oorweeg wanneer hulle bateherverdelingseise ondersoek. Dit beklemtoon die kritieke rol wat individuele omstandighede speel in die strewe na regverdige en billike uitkomste.
Artikel deur Ruben Maritz, Assosiaat (LLB)
Vir meer inligting kontak Ruben gerus by ruben@rgprok.com of 044 601 9900. www.rgprok.co.za .
